رودخانه بالخلی چای، شریان زندگی در اردبیل | استان اردبیل – اردبیل
در دل دامنه‌های پرشکوه سبلان و بزقوش، جایی در جنوب‌غربی شهر نیر، چشمه‌هایی زلال از دل کوه می‌جوشند و به هم می‌پیوندند تا یکی از پرآب‌ترین و مهم‌ترین رودخانه‌های دائمی استان اردبیل را پدید آورند: رودخانه بالخلی چای یا همان رودخانه بالیخلو، که در زبان محلی به معنای “رودخانه‌ی ماهی‌دار” است.
سرچشمه تا گذر از شهر
بالخلی چای با طولی حدود ۷۵ کیلومتر، پس از طی مسیر کوهستانی ۵۰ کیلومتری و سپس ورود به دشت‌های حاصلخیز به طول ۲۵ کیلومتر، از دل شهر اردبیل عبور می‌کند و در نهایت به رودخانه قره‌سو می‌ریزد. این رودخانه در مسیر خود با شاخه‌های متعدد مانند برجلوچای، سقزچی چای، آغلاغان، جوراب چای، درویش چای و لاطران چای همراه می‌شود که به غنای آبی آن می‌افزایند.
حوزه آبریز این رودخانه بالغ بر ۱۶۰۰ کیلومتر مربع است. در نقطه‌ای چون گیلان‌ده اردبیل، دبی لحظه‌ای آن ۲۶ متر مکعب در ثانیه ثبت شده و در محل پل الماس به حدود ۱۱۶ میلیون متر مکعب می‌رسد.
زیست‌بوم رودخانه؛ از ماهی تا سمور
نام بالیخلو یا بالخلی چای بی‌دلیل نیست. این رودخانه زیستگاه گونه‌های متنوعی از آبزیان نظیر قزل‌آلای خال‌قرمز، سس‌ماهی، شاه‌کولی و ماهی سیاه است. حضور سمور آبی در کناره‌های آن نیز نشانه‌ای از سلامت اکولوژیک این زیست‌بوم، دست‌کم در سال‌های گذشته است.
پرندگان مهاجر نیز در مسیر کوچ خود از این رودخانه به‌عنوان زیستگاه فصلی و گاه دائمی استفاده می‌کنند.
نقش اقتصادی و تفریحی
در اراضی حاشیه‌ای این رود، روستاهای پرجمعیتی سکنی گزیده‌اند و رونق کشاورزی آن‌ها، مدیون جاری بودن همین آب زلال است. سد یامچلو و بند انحرافی الماس نیز برای مهار و مدیریت جریان این رود احداث شده‌اند.
از طرفی، سواحل مشجر و سبز این رودخانه در فصل‌های گرم سال به محلی برای گردش و ماهیگیری با قلاب تبدیل می‌شوند؛ فرصتی ناب برای فراغت اهالی اردبیل و مسافران تابستانی.
چالش‌های زیست‌محیطی
متأسفانه در سال‌های اخیر، وضعیت کیفی آب این رودخانه به ویژه در ایستگاه‌های ایلانجق و خروجی شهر اردبیل، به سطح نامناسب برای شرب و آبزی‌پروری رسیده است. ورود آلاینده‌ها، پساب‌های شهری و کاهش نظارت، از مهم‌ترین دلایل این بحران زیست‌محیطی به شمار می‌روند.
کلام پایانی
رودخانه بالخلی چای نه تنها یک منبع طبیعی، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و حیات اقتصادی اردبیل است. حفاظت از این رودخانه و احیای کیفیت آب آن، ضرورتی است که با همکاری مردم، مسئولان و طبیعت‌دوستان ممکن خواهد بود.
۰ نظر