جنگل دریایی حرا قشم

جنگل دریایی حرا قشم یکی از زیباترین جاهای دیدنی قشم می باشد. حرا این درخت شگفت انگیز (شورزی) دریایی را لینه زیست شناس نامی جهان به نام حکیم و فیلسوف بزرگ ایرانی (ابوعلی سینا) نامگذاری کرده است. نام علمی آن Avicennia Marina است که در زبان محلی به آن تامر (برگرفته از نام پاکستانی) و به عرف عام، حرا می گویند. ارتفاع متوسط این گیاه شگفت انگیز به حدود ۶ متر می رسد. این پدیده در خورهای کنار دریا (پستیهای کم شیبی که در هنگام مد، آب دریا آنها را فرا می گیرد) به وفور می روید و به خوبی رشد می کند.

جنگل های حرا به خاطر اینکه از شرایط مناسبی برخوردارند برای پرندگان مهاجر که از مناطق گرمسیر می آیند تبدیل به زیستگاهی امن شده است. هم چنین باید گفت که جنگل حرا برای سخت پوستان ماهیان و نرم تنان زیستگاه مناسبی است. علاوه بر این که می توانید قایق سواری کنید و از مناظر دیدنی جنگل حرا لذت ببرید، در زمستان ها هم تعداد بسیار زیادی از پرندگان مهاجر را مشاهده می کنید که به آنجا کوچ می کنند. به همین خاطر علاوه بر ارزش طبیعی این جنگل ها جهت حفاظت  از گونه های مختلف جانوری مورد محافظت قرار گرفته‌ اند.  جنگل های حرا در یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیست‌ کره مورد ثبت قرار گرفته اند.

تاریخچه جنگل دریایی حرا قشم

جنگل حرا دارای وسعت ۸۲.۳۶۰ هکتار است که در قالب منطقه محافظت شده حرا در سال ۱۳۵۱ مطرح شد. پس از آن با گسترش یافتن وسعتش به ۸۵.۶۸۶ در سال ۱۳۵۴ به عنوان پارک ملی معرفی شد. در نهایت در سال ۱۳۵۶ این جنگل شگفت انگیز قشم، در یونسکو به عنوان شبکه جهانی زیست کره و انسان ثبت شد. امروزه جنگل های حرا به وسیله اداره کل محیط زیست استان هرمزگان تحت حفاظت است.

جنگل حرا به خاطر این که از شرایط اکولوژی مطلوبی برخوردار است زیستگاه پرندگان مهاجر مانند حواصیل هندی، کفچه نوک تیز، گیلانشاه، کاکائی، سلیم خاکستری، اگرت بزرگ … شده است. همینطور انواع مختلف آبزیان، پرندگان و دوزیستان مانند ماهی ها ،لاک پشت ها و هم چنین انواع مختلف مار های دریایی در آنجا زندگی می کنند. بهتر است بدانید که در این منطقه ۸۰ درصد از آبزیان دریای خلیج فارس تخم ریزی می کنند.

معرفی بخش های مختلف جنگل دریایی حرا قشم

جنگل های حرا که از جذابترین جاهای دیدنی قشم به شمار می رود ،در سواحل دریای عمان و خلیج فارس قرار گرفته اند و دارای وسعت ۲۲ هزار کیلومتر هستند و به عنوان پدیده ای بسیار کمیاب طبیعی در جهان محسوب می شوند. این جنگل ها درختانی همیشه سبز دارند که ۳ تا ۶ متر طول دارند و به وسعت ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار در سواحل شمالی و غربی ۶۰ کیلومتری قشم قرار گرفته اند.

در حالت عادی حدود یک و نیم متر سطح آب این جنگل ها را تشکیل می دهد، اما در هنگامی که مد دریا اتفاق می‌ افتد درختان جنگل به زیر آب فرو رفته و با هجوم ماهی ها در شرایط مد، منطقه ای بسیار عالی جهت ماهیگیری فراهم می شود.

در جنگل های حرا هر شش ساعت یک بار جزر و مد به وجود می آید. نکته شگفت انگیز این است که در حالت جذر این تصور تداعی می شود که این درختان در زمینی خشک روییده اند و همین است که آن را منحصر به فرد و عجیب کرده است.

ویژگی‌های درخت حرا

حرا به درختانی با شاخ و برگ سبز روشن با ارتفاع حدود سه تا ۶ متر گفته می‌شود که آب‌شورزی هستند. پوست این درخت خاصیت تصفیه‌کنندگی دارد و آب دریا را می‌گیرند و با دفع نمک آن، بخش شیرین آن را جذب می‌کنند. با این اوصاف، درخت حرا را می‌توان یک تصفیه‌خانه آب شیرین‌کن طبیعی دانست. درختان جنگل حرا قدمت زیادی دارند و در همه فصول سال سرسبز هستند و به همین دلیل، به نام جنگل همیشه بهار نیز شناخته می‌شوند. با فرارسیدن خرداد، درخت حرا گل‌های زردرنگی می‌دهد که در میان انبوه شاخ و برگ آن بسیار چشم‌نواز و دیدنی می‌شود.

دانه درختان حرا روی درخت جوانه می‌زند. سپس با جداشدن از پایه مادری خود، در گل‌ولای پای درختان فرو می‌رود و نهال جدیدی به وجود می‌آید. همین سبک تکثیر باعث ایجاد چنین منطقه‌ جنگلی زیبایی شده است. درختان حرا برگ‌هایی با قاعده باریک و بیضی‌شکل و میوه‌ای بادامی‌شکل دارند که در تابستان می‌رسند. پس از مدتی در آب می‌افتند و در خاک‌های ساحلی ریشه می‌زنند. گیاه چندل نیز گل‌هایی به رنگ سفید یا زرد دارد که در زمستان‌ها به چشم می‌خورد و میوه قهوه‌ای رنگ آن شبیه به گلابی است که در بهار می‌رسد.

جنگل‌های حرا طی میلیون‌ها سال توانسته‌اند سازگاری خوبی با سواحل جزر و مدی و آب شور دریا پیدا کنند و بی‌دلیل نیست که از مقاوم‌ترین گونه‌های گیاهی به شمار می‌روند. گیاه حرا ریشه‌های کوتاهی دارد که تعداد زیادی ریشه فرعی آن به طرف بالا می‌روند و به‌طور متوسط تا ۳۰ سانتی‌متر رشد می‌کنند.

کاربرد درختان حرا

جنگل حرا فقط به جزیره قشم اختصاص ندارد و تا حوالی بندر پهل، بندر خمیر و جزیره هرمز امتداد یافته است. عده‌ای از مردم بومی در زمان مد به این جنگل‌ها می‌آیند تا به ماهیگیری یا هرس شاخ و برگ درختان مشغول شوند. در واقع، هرس کردن به پربارتر شدن درختان کمک می‌کند و از طرفی هم بومیان می‌توانند از آن‌ها برای مصارف شخصی یا فروش استفاده ‌کنند. درخت حرا نقش مهمی در زمینه تامین غذای دام، تولید زغال، تولید چوب، تهیه خمیر كاغذ و غیره دارد. مضاف بر اینکه شیره درون آوندهای این درخت برای درمان بیماری‌های پوستی رایج در هرمزگان مفید است.

درختان حرا به‌دلیل عمر طولانی‌شان، تنه‌هایی بسیار محکم دارند و در گذشته از همین مزیت برای ساخت دهل استفاده می‌کردند. در حقیقت، اولین دهل جزیره قشم با چوب درخت حرا ساخته شده است. از آنجا که چوب این درختان در اثر سوختن دود سیاه تولید نمی‌کند، گزینه خوبی برای تهیه زغال است. میوه و برگ این درختان نیز به‌عنوان گیاه دارویی کاربرد دارند. ریشه‌ درخت حرا همچون سدی طبیعی در برابر امواج و طوفان‌های دریایی عمل می‌کند. آب و گل جنگل حرا حاوی نمک و آهک است و در گذشته مردم از گل آن برای لاغر شدن استفاده می‌کردند؛ به این ترتیب که آن را به بدن خود می‌مالیدند و پس از خشک شدن، خود را در آب می‌شستند.

نحوه دسترسی

آدرس: استان هرمزگان، جزیره قشم، شهرک جدید گورزین، جاده جنگل حرا