در دل محله اسفنجان سمنان، قلعه‌ای کهن با دیوارهای خشتی استوار ایستاده و روایتگر تاریخ پر فراز و نشیب این شهر کویری است. قلعه پاچنار، که قدمت آن به اوایل دوران اسلامی بازمی‌گردد، نه‌تنها یک دژ نظامی بلکه بخشی از هویت تاریخی سمنان محسوب می‌شود. این قلعه با برج‌های دیده‌بانی و ساختار معماری منحصربه‌فردش، روزگاری مأمنی برای دفاع و زندگی بوده و هنوز هم بخش‌هایی از آن مسکونی است.
اما گذر زمان و بی‌توجهی، سایه ویرانی را بر این اثر ارزشمند انداخته است. با این حال، هنوز امید به احیای آن وجود دارد. آیا قلعه پاچنار می‌تواند از دل تاریخ دوباره زنده شود؟ این پرسشی است که به همت مردم و مسئولان وابسته است؛ میراثی که اگر امروز برای حفظ آن تلاش نکنیم، فردا تنها در خاطرات و تصاویر باقی خواهد ماند.
معماری و ساختار قلعه
قلعه پاچنار شامل دو سازه شرقی و غربی است:
قلعه غربی: این بخش با مساحت حدود ۴۰۰ متر مربع و زیربنای ۶۸۰ متر مربع، بزرگ‌تر و وسیع‌تر از قلعه شرقی است. ارتفاع آن بیش از ۱۳ متر بوده و دارای دو برج دیده‌بانی مدور به قطر ۲ متر است که در دو گوشه قلعه قرار دارند. این قلعه شامل دو طبقه نامنظم است که با ۲۸ پله بلند و نامنظم به پشت‌بام راه می‌یابد. در طبقه نخست، دالانی بزرگ با سقف گهواره‌ای، اتاقی به ابعاد ۳ در ۴ متر و چند آغل و اصطبل وجود دارد. دیوارهای طبقه پایین بیش از ۲ متر ضخامت دارند و قطر دیوارهای طبقات فوقانی بیش از ۱ متر است.
قلعه شرقی: این بخش در فاصله حدود ۱۰۰ متری قلعه غربی قرار دارد و کوچک‌تر است. دارای یک برج دیده‌بانی است که اکنون نیمه ویران شده است. در ساخت این قلعه از خشت‌های خام بزرگ و سنگ استفاده شده است. به دلیل احداث ساختمان دبیرستان دخترانه هاجر، قسمتی از آن ویران شده است. در کنار درب ورودی، راه‌پله‌ای قرار دارد که به بخش‌های دیگر راه دارد. در این قسمت، آشپزخانه و چند اتاق ساخته شده است.
کاربری کنونی
در حال حاضر، قلعه غربی پاچنار هنوز مسکونی است و چند خانواده در آن سکونت دارند. قلعه شرقی خالی از سکنه است و به دلیل ویرانی‌های صورت‌گرفته، نیاز به مرمت و بازسازی دارد.
تلاش‌های احیا و مرمت
شهرداری سمنان در سال‌های اخیر اقدام به تملک قلعه تاریخی پاچنار و خانه‌های اطراف آن کرده است تا با مرمت و احیای این بناها، زیرساخت‌های گردشگری شهر را تقویت کند. این اقدامات می‌تواند به حفظ و نگهداری این اثر تاریخی ارزشمند کمک شایانی کند.
نحوه دسترسی
برای بازدید از قلعه پاچنار، می‌توانید به جنوب غربی میدان ابوذر در محله اسفنجان سمنان مراجعه کنید. این منطقه به‌راحتی از طریق وسایل نقلیه عمومی و شخصی قابل دسترسی است.
بازدید از قلعه پاچنار فرصتی استثنایی برای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری است تا با یکی از آثار برجسته دوران اسلامی در سمنان آشنا شوند.
0 نظر