حمام خان شهرکرد؛ یادگاری زنده از تاریخ گرم چهارمحال و بختیاری
در قلب تاریخی شهرکرد، در نزدیکی مسجد جامع، بنایی نهفته که بیش از یک قرن است گرمای زندگی را در دل خود حفظ کرده است؛ حمام خان شهرکرد. این حمام قدیمی که در جنوب غربی مسجد جامع قرار دارد، به همراه مسجد، مجموعه‌ای معماری و فرهنگی را شکل داده که نمایانگر ذوق، دقت و هنر دوران قاجار است.
حمامی در همسایگی تاریخ
ساخت این حمام در سال ۱۲۷۰ هجری قمری به دستور حاج محمدرضاخان انجام گرفت. بنایی آجری، استوار و بااصالت که در آن دوران نقش مهمی در زندگی روزمره مردم و به‌ویژه اهالی دو خانه مجاور خود داشته است؛ منزل ستوده در شمال و قلعه خدارحم خان در جنوب. این حمام از طریق یک راهروی مسقف به منازل مذکور متصل بود و ساکنین می‌توانستند بدون خروج به معابر عمومی از آن استفاده کنند.
دیوارهای داخلی حمام با کاشی‌های زیبای آبی فیروزه‌ای و سفید سربی تزئین شده‌اند؛ نقوشی ساده اما چشم‌نواز که هنوز هم حس آرامش و پاکی را به ذهن بیننده منتقل می‌کنند.
معماری هوشمندانه حمام خان
حمام خان شهرکرد همانند دیگر حمام‌های سنتی ایران، دارای دو بخش اصلی است:
-
سربینه یا «جامه‌کَن» برای تعویض لباس و آماده شدن برای استحمام
-
گرمخانه شامل خزینه آب گرم و سرد، فضای شستشو، بخش خصوصی و نمازخانه
این دو قسمت با راهرویی به یکدیگر متصل هستند، اما به گونه‌ای طراحی شده‌اند که دمای خاص هر فضا حفظ شود و دید مستقیم میان بخش‌ها نیز ممکن نباشد. این نوع طراحی علاوه‌بر حفظ حرارت، موجب حفظ حریم شخصی نیز می‌شده است.
یکی از ویژگی‌های جالب این حمام، طراحی هوشمندانه گرمخانه و انتقال حرارت است. فضای زیرین خزینه و گرمخانه به‌صورت خالی ساخته شده و همین موضوع باعث می‌شود حرارت حاصل از سوخت، از طریق تونل‌ها و کانال‌های زیرزمینی به سراسر گرمخانه منتقل شود. این سیستم ساده اما کارآمد، باعث صرفه‌جویی در مصرف سوخت و گرم شدن یکنواخت فضای حمام می‌شده است.
سرنوشت گرمابه زنانه
در کنار حمام اصلی، روزگاری گرمابه‌ای کوچک برای بانوان وجود داشت که دارای حوض، منبع آب و چاه مخصوص بود. اما این قسمت در دوره‌های بعدی تخریب شده و امروزه به فروشگاهی تبدیل شده است. با این حال، حمام خان شهرکرد هنوز پابرجاست و با وجود تغییرات بسیار، همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۰ نظر