قلعه بهستان زنجان؛ شکوه کهن‌دژ بر بلندای صخره‌ها
در گوشه‌ای از استان زنجان، جایی میان کوه‌های صخره‌ای و سکوتی هزارساله، قلعه بهستان یا همان کهن‌دژ ماهنشان، همچون نگینی از دل تاریخ سر برآورده است. دژی که بر بلندای صخره‌هایی سخت و سترگ شکل گرفته و یادگار دورانی است که حاکمان برای امنیت مردم، قلعه‌هایی بر فراز کوه‌ها بنا می‌کردند.
این قلعه‌ی شگفت‌انگیز در ۱۲ کیلومتری شهر ماهنشان قرار دارد و از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین آثار تاریخی استان زنجان به شمار می‌رود. پیشینه‌ی آن به دوره‌ی هخامنشیان بازمی‌گردد، هرچند برخی از روایت‌ها ساخت آن را به دوران مادها نسبت می‌دهند.
نگاهی به معماری قلعه بهستان
قلعه بهستان در دل کوهی از جنس خاک سفت و مقاوم تراشیده شده است. اتاق‌ها، دالان‌ها و راه‌پله‌هایی زیگزاگی به‌دست انسان و ابزار ابتدایی در دل کوه کنده شده‌اند. این دژ تاریخی از طبقات مختلفی تشکیل شده که طبقات بالا برای دفاع و طبقات پایین‌تر برای نگهداری آذوقه و زاغه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
دیوارها و سقف اتاق‌ها به‌شکل خاصی طراحی شده‌اند. برخی از سقف‌ها تیزه‌دار هستند و روی دیوارها جایگاه‌هایی مثلثی یا مدور برای پیه‌سوزها تعبیه شده است. هنوز هم می‌توان در بعضی نقاط قلعه، آثاری از تزئینات شبیه طاق محراب‌های دوران اسلامی را مشاهده کرد.
یکی از شگفتی‌های قلعه، وجود حوضی سنگی با ابعاد ۷ در ۳ متر در بالاترین قسمت آن است که از طریق لوله‌های گلی موسوم به گنگ آب‌رسانی می‌شده است.
راه‌پله‌های فرسوده و دست‌نخورده
در گذشته، قلعه بهستان دارای راه‌پله‌هایی بود که از پایین‌ترین نقطه ضلع شمالی آغاز و تا بالای دژ امتداد داشتند. اما امروزه، بخش‌هایی از این مسیر به دلیل فرسایش تخریب شده و تنها راه رسیدن به قله، کوهنوردی بر روی تخته‌سنگ‌های عظیم و صخره‌ای است.
در میان تمام پله‌ها، راه‌پله‌های ضلع شمال‌غربی همچنان سالم و دست‌نخورده باقی مانده‌اند و تجربه‌ی صعود از این مسیر، سفر در دل تاریخ را برای طبیعت‌گردان و ماجراجویان ممکن می‌سازد.
قلعه‌ای از دل تاریخ ایران
با آنکه برخی معتقدند قدمت قلعه بهستان به قوم ماد بازمی‌گردد، اما بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی، این قلعه در دوران هخامنشی ساخته شده و تا قرن پنجم هجری در دوران اسلامی نیز مورد استفاده بوده است. همین تاریخچه غنی، قلعه بهستان را در شمار میراث فرهنگی ملی قرار داده است. این دژ با شماره ۱۴۵۸ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
مسیر دسترسی به قلعه بهستان
برای رسیدن به این قلعه تاریخی، ابتدا وارد آزادراه زنجان – تبریز شوید. حدود ۳۵ کیلومتر که از زنجان فاصله گرفتید، از خروجی نیک‌پی وارد جاده ماهنشان شوید. پس از طی حدود ۶۰ کیلومتر، به مسیر سه‌راهی ایلی‌بلاغ می‌رسید. مسیر را ادامه دهید، از روستای میرآخور عبور کرده و پس از گذشتن از پل رودخانه قزل‌اوزن، وارد جاده‌ای فرعی شوید که شما را از روستاهای سریک و تک‌آغاج عبور می‌دهد و در نهایت به روستای بهستان می‌رساند.
نزدیکی این قلعه به جاذبه‌ی دیدنی دودکش جن نیز این مسیر را برای طبیعت‌گردان جذاب‌تر کرده است.
۰ نظر