شکوه سه‌هزار ساله در دل همدان؛ سفری به ژرفای تاریخ در تپه هگمتانه
در دل بافت تاریخی شهر همدان و در انتهای خیابان اکباتان، تپه‌ای سر برآورده که تاریخ را در دل خاک نهان کرده است. تپه هگمتانه، با قدمتی نزدیک به سه هزار سال، چون نگینی باستانی بر تاج تمدن ایران‌زمین می‌درخشد. این تپه که پهنه‌ای نزدیک به ۳۰ هکتار را در بر گرفته، با در نظر گرفتن بخش‌هایی که امروزه خانه‌های مسکونی بر آن ساخته شده، مساحتی فراتر از ۴۰ هکتار دارد و عنوان وسیع‌ترین تپه باستانی ایران را به خود اختصاص داده است.
شهری شطرنجی در دل خاک
پژوهش‌های باستان‌شناسان و مورخان حاکی از آن است که در دل تپه هگمتانه، شهری باستانی نهفته است که متعلق به دوران مادها، هخامنشیان و اشکانیان است. طی حفاری‌هایی که از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۸ خورشیدی به سرپرستی دکتر محمدرحیم صراف انجام شد، شهری با ساختار شطرنجی کشف شد؛ شهری که خیابان‌ها و واحدهای مسکونی‌اش با فاصله‌هایی منظم و قرینه طراحی شده‌اند. واحدهای ساختمانی که هر یک دارای حیاط، اتاق و انبار بوده‌اند و با نظمی تحسین‌برانگیز در کنار هم قرار گرفته‌اند.
شکوه حصار و برج‌های عظیم
یکی از شگفتی‌های تپه هگمتانه، وجود حصاری خشتی به قطر ۱۰ متر و ارتفاعی تا ۹ متر است. برج‌های عظیمی در فواصل منظم بر فراز این حصار ساخته شده بودند که به‌خوبی گویای اهمیت دفاعی و معماری پیشرفته این شهر باستانی هستند. چنین معماری عظیم و منسجمی تنها در شهری درخور شأن شاهان بزرگ ایران‌زمین می‌توان یافت.
هفت قلعه، یک پادشاهی
معماران هگمتانه، این شهر کهن را با الگویی پیچیده و شاهانه طراحی کردند؛ الگویی که بر اساس روایت‌ها شامل هفت قلعه تو در تو بود. گفته می‌شود قلعه هفتم، همان کاخ پادشاهی بوده است. نقل است که دیاکو، نخستین شاه ماد، قوم ماد را فراخواند تا خانه‌هایشان را در کنار این قلعه‌ها بنا کنند و پیرامون کاخ شاهی مستقر شوند. این روایت‌ها تصویری از شهری متمرکز با ساختاری سیاسی و نظامی قوی ارائه می‌دهد.
هنر و معماری در اوج خود
در معماری این شهر نه‌تنها استحکام، بلکه زیبایی نیز موج می‌زند. گزارش‌های مورخان یونانی از کاخی پوشیده از طلا و نقره، درهایی منقوش، ستون‌هایی زینت‌یافته و چوب‌هایی از درختان سرو و کاج خبر می‌دهند. این گزارش‌ها، گرچه آمیخته با اغراق به نظر می‌رسند، اما نمی‌توانند شکوه و هنرمندی سازندگان این بنا را کتمان کنند.
شاهکار مهندسی؛ شبکه آبرسانی پیشرفته
از دیگر شگفتی‌های تپه هگمتانه، بقایای یک شبکه آبرسانی پیشرفته است. معابر بین کانال‌های آب با آجرهای مربعی و منظم فرش شده‌اند. این راه‌ها، با عرض ۳.۵ متر، امکان عبور آسان و حمل آب را برای ساکنان شهر فراهم می‌کرده‌اند. ساختار هماهنگ این شبکه با معماری مسکونی نشان از مدیریتی منظم و هوشمند در طراحی شهر دارد.
گنجینه‌های زرین تمدن
در دل خاک تپه هگمتانه، گنجینه‌ای ارزشمند از آثار باستانی کشف شده است. از جمله مهم‌ترین این آثار، می‌توان به لوح زرین آریارامنه، نخستین پادشاهان هخامنشی، اشاره کرد که با خط میخی و زبان پارسی باستان بر صفحه‌ای طلایی نگاشته شده است. همچنین الواح زرین و سیمین منسوب به داریوش بزرگ، لوح‌هایی از داریوش دوم، اردشیر دوم و حتی کوزه‌ای نقره‌ای منقش به نام خشایارشا، همه نشان‌دهنده اهمیت سیاسی، فرهنگی و مذهبی این شهر در دوران باستان بوده‌اند.
برخی از این آثار اکنون در موزه ایران باستان، برخی در موزه ملی ایران و برخی دیگر متأسفانه در موزه‌های خارجی نگهداری می‌شوند. اما در هر کجای جهان که باشند، گواهی روشن بر عظمت هگمتانه و تمدن ایرانی‌اند.
۰ نظر