در فاصله ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی نورآباد ممسنی، روستایی خاموش در دل کوه‌های زاگرس آرمیده است؛ هرایزر، روستایی با تاریخی کهن، طبیعتی مسحورکننده و یادگارهایی که از دل قرون برجا مانده‌اند. این روستا در بخش مرکزی شهرستان ممسنی و در شمال‌غرب استان فارس واقع شده و یکی از نمونه‌های بارز تلفیق تاریخ، طبیعت و فرهنگ در جنوب ایران است.
زلزله‌ای که زندگی را از روستا گرفت
در سال ۱۳۶۴، زمین‌لرزه‌ای با قدرت ۵ ریشتر، بنیان زندگی را در هرایزر لرزاند. خانه‌ها فرو ریختند، کوچه‌ها بی‌سکنه شدند و روستایی که زمانی پر از زندگی بود، به تدریج متروکه شد. ساکنان هرایزر به شهرکی تازه‌تأسیس در نزدیکی روستای خومه‌زار منتقل شدند و این مهاجرت اجباری، صفحه‌ای تازه اما تلخ از تاریخ این روستا را رقم زد. امروز، تنها دامداران معدودی در این روستا زندگی می‌کنند و باقی آن، در سکوتی وهم‌آلود، به گذشته خویش چشم دوخته است.
طبیعتی زنده در دل ویرانه‌ها
هرایزر اگرچه متروک شده، اما طبیعت آن همچنان زنده و پرشور است. روستا در منطقه‌ای کوهستانی و در موقعیتی کوهپایه‌ای واقع شده و اطراف آن با جنگل‌هایی از بلوط، بنه و بادام کوهی پوشیده شده‌است. برخلاف سایر نقاط سردسیر زاگرس، بلوط‌های این ناحیه تنه‌هایی تنومند و شاخه‌هایی پرگستر دارند و زیبایی‌ای شکوهمند به چشم‌انداز اطراف می‌بخشند.
تنگه‌ها، رودها و چشمه‌های همیشه جاری
در اطراف روستا، دو رودخانه فصلی و چندین چشمه دائمی جریان دارند که روح تازه‌ای به دل طبیعت می‌دمند. از میان آن‌ها، چشمه سراب باغ یکی از مشهورترین تفرجگاه‌های منطقه است. حتی در گرم‌ترین روزهای تابستان، هوای خنک و برکه کوچک ساخته‌شده در سرچشمه آن، بهشتی خرم برای گردشگران خلق کرده است.
در فاصله‌ای نزدیک، در منطقه‌ای موسوم به «هرایزر بالایی»، چشمه‌ای مشابه وجود دارد که بخشی از آب مورد نیاز روستا را تأمین می‌کرده است. این چشمه‌ها به همراه تنگ هرایزر با دره‌ای ژرف و سبز، در نزدیکی جاده شیراز – نورآباد و شهر خومه‌زار، محلی شگفت‌انگیز برای علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی و کوهنوردی به شمار می‌روند.
تاریخ در دل سنگ‌ها و گورها
روستای هرایزر، گذشته‌ای پر رمز و راز در دل خود دارد. در این منطقه، قبرستانی باستانی با سنگ‌قبرهایی مربوط به قرن اول و دوم هجری وجود دارد که نشانی از قدمت و پیشینه مذهبی و اجتماعی آن است. در کنار این قبرستان، حرم منتسب به امامزاده علی قرار دارد که در ایام خاص، به‌ویژه در روز عاشورا، میزبان جمعی از عزاداران منطقه است.
باغ‌هایی که خاطره شدند
تا یک دهه پس از زلزله، باغ‌های روستا همچنان پابرجا بودند؛ باغ‌هایی انبوه و سبز که کمربندی از طراوت را بر دامنه کوه ترسیم می‌کردند. اما با ترک کامل روستا توسط ساکنان، روند زوال این باغات آغاز شد و به‌تدریج همه آن‌ها یا نابود شدند یا به زمین‌های کشاورزی بدل گشتند. امروز تنها باغ تاج از آن باغ‌های سرسبز باقی مانده است؛ باغی که حیاتش را مدیون نگهبانی وفادار و تلاش‌های مالک دلسوز آن است.
چرا هرایزر هنوز ارزش بازدید دارد؟
✅ طبیعتی سرسبز در دل زاگرس
✅ چشمه‌ها و برکه‌های دائمی حتی در تابستان
✅ پوشش جنگلی با درختان بلوط، بنه و بادام
✅ قبرستان‌های باستانی با قدمت بیش از ۱۲۰۰ سال
✅ سکوت و خلوتی که برای عاشقان آرامش ایده‌آل است
✅ تنگه‌ها و دره‌های مناسب برای طبیعت‌گردی
۰ نظر